Βαρθολομαίος

I

(εβρ. Βαρ-θολόμ, δηλαδή γιος του Θολομαίου). Ένας από τους δώδεκα αποστόλους, ίσως το ίδιο πρόσωπο με τον Ναθαναήλ και ένας από τους πρώτους μαθητές του Χριστού. Η Καινή Διαθήκη δεν αναφέρει τίποτα για την αποστολική δράση του Β. Κατά τον Ευσέβιο, κήρυξε τον χριστιανισμό στη νότια Αραβία, στην οποία μετέφερε το Ευαγγέλιο του Ματθαίου στην εβραϊκή γλώσσα. Κατά τον Χρυσόστομο, ο Β. κήρυξε στην Αρμενία και τη Μικρά Ασία και, σύμφωνα με την παράδοση, πέθανε αφού γδάρθηκε ζωντανός ή σταυρώθηκε στη Λυκαονία ή την Αρμενία. Η μνήμη του γιορτάζεται από την Ορθόδοξη εκκλησία στις 11 Ιουνίου και από την Καθολική στις 24 Αυγούστου.

II

Όνομα λογίων και ιερωμένων της Ανατ. Ορθόδοξης Εκκλησίας.

1. Μοναχός (9oς αι.). Έζησε στην Έδεσσα της Συρίας. Έγραψε τον Έλεγχο Αγαρηνού, στον οποίο αντικρούει τις μουσουλμανικές δοξασίες. Του αποδίδεται επίσης και η μελέτη Κατά Μωάμεθ, που σώθηκε χωρίς όνομα συγγραφέα.

2. Υμνογράφος (αρχές 11ου αι.–1065). Έγραψε πολλούς θρησκευτικούς ύμνους.

3. Βιβλιογράφος (τέλη 11ου αι.–1130). Ίδρυσε μοναστήρι στην Καλαβρία.

4. Μητροπολίτης Ναυπάκτου και Άρτας (1660-1692). Ηπειρωτικής καταγωγής, έδειξε ιδιαίτερη δραστηριότητα για τη διαφύλαξη της Ανατ. Εκκλησίας από τυχόν δογματικές παρεκκλίσεις.

5. Μητροπολίτης Αθηνών (κατά διαστήματα από το 1764 έως το 1780). Οργάνωσε πρεσβεία και πήγε στην Κωνσταντινούπολη, όπου πέτυχε να απαλλάξει την Αθήνα από την τυραννία του Τούρκου διοικητή Αλή Χασεκή (1781).

6. Ιερομόναχος από την Ίμβρο, γνωστός και ως Κουτλουμουσιανός (1772–μέσα 19ου αι.). Το επίθετο Κουτλουμουσιανός το οφείλει στη μονή του Κουτλουμουσίου, όπου μόναζε. Δίδαξε θεολογία στο γυμνάσιο της Χάλκης, στη Θεσσαλονίκη, στην Κέρκυρα και στη Βενετία. Στη Βενετία, εξάλλου, τύπωσε τα λειτουργικά βιβλία Μικρό Προσευχητάριον (1828) και Ωρολόγιον το Μέγα (1832), σε μιαν εποχή που υπήρχε μεγάλη ανάγκη λειτουργικών βιβλίων για λαϊκή χρήση. Από τότε συνέχισε την έκδοση βιβλίων του είδους, αλλά και μιας Εισαγωγής εις την Γραμματικήν. Σημαντική υπήρξε η προσφορά του με την έκδοση των Μηνιαίων, που θεωρείται και η σπουδαιότερη εκδοτική του εργασία.

7. Επίσκοπος Καλαβρύτων και Αιγιαλείας (1833-1861). Ήταν επίσκοπος Μοσχονησίων και κατέφυγε στην Ελλάδα ως πρόσφυγας. Το 1824 διορίστηκε τοποτηρητής της επισκοπής Σίφνου και, τελικά, έγινε μητροπολίτης Καλαβρύτων.

8. Επίσκοπος Τριφυλλίας και Ολυμπίας (1866-1871). Το κοσμικό όνομά του ήταν Σωτηριάδης. Φοίτησε στη θεολογική σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.

9. Αρχιεπίσκοπος Κορινθίας (1899-1918). Το κοσμικό του όνομα ήταν Γεωργιάδης. Αποφοίτησε από τη θεολογική σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών (1861). Το 1867 διορίστηκε διευθυντής της Ιερατικής σχολής Χαλκίδας, θέση στην οποία παρέμεινε έως το 1892. Το 1891 έγινε μητροπολίτης Κορινθίας. Διακρίθηκε και ως συγγραφέας σχολικών βιβλίων. Πέθανε το 1918.

III

(Δημήτριος Αρχοντώνης, Άγιοι Θεόδωροι΄Ιμβρου 1940 –). Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως, Νέας Ρώμης και Οικουμενικός Πατριάρχης. Σπούδασε στη Θεολογική Σχολή Χάλκης και μετεκπαιδεύτηκε στο Ινστιτούτο Ανατολικών Σπουδών Ρώμης (με υποτροφία του Οικουμενικού Πατριαρχείου), στο Οικουμενικό Ινστιτούτο Bossey Ελβετίας και στο πανεπιστήμιο του Μονάχου, με ειδίκευση στο ανατολικό κανονικό δίκαιο. Αναγορεύτηκε διδάκτορας του κανονικού δικαίου στο πανεπιστήμιο της Ρώμης, παρουσιάζοντας τη διατριβή Περί την Κωδικοποίησιν των ιερών κανόνων και των κανονικών διατάξεων εν τη Ορθοδόξω Εκκλησία. Το 1961 χειροτονήθηκε διάκονος και το 1968 πρεσβύτερος, ενώ το 1972 εξελέγη μητροπολίτης Φιλαδέλφειας και το 1990 διαδέχθηκε τον Μελίτωνα στη μητρόπολη Χαλκηδόνας. Διετέλεσε βοηθός σχολάρχης στη Θεολογική Σχολή Χάλκης και μέλος της Αγίας και Ιεράς Συνόδου, καθώς και πολλών άλλων συνοδικών επιτροπών. Στις 22 Οκτωβρίου 1991 και μετά τον θάνατο του πατριάρχη Δημητρίου, εξελέγη Οικουμενικός Πατριάρχης. Έχει αναπτύξει αξιόλογες δραστηριότητες για την επίλυση μεγάλων σύγχρονων προβλημάτων, όπως το οικολογικό, η ανεργία, η φτώχεια κ.ά., ενώ ταυτόχρονα αγωνίζεται για την ενότητα των ορθοδόξων εκκλησιών, την προσέγγιση με τις ετερόδοξες εκκλησίες, την επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής Χάλκης κ.ά. Για την επίτευξη των στόχων του επισκέφθηκε πολλές χώρες κάνοντας ταξίδια-πορείες αγάπης και ειρήνης. Έχει πλούσιο συγγραφικό έργο και μιλάει, εκτός της ελληνικής και της τουρκικής γλώσσας, ιταλικά, αγγλικά, γερμανικά και γαλλικά.

IV

(Κατσούρης, Αθήνα 1928 –). Μητροπολίτης Mεγάρων και Σαλαμίνας. Σπούδασε στη θεολογική και στη νομική σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το 1954 χειροτονήθηκε διάκονος και το 1958 πρεσβύτερος. Υπηρέτησε ως ιεροκήρυκας και πρωτοσύγκελος στην ιερά μητρόπολη Χίου, Ψαρών και Οινουσσών, ενώ διετέλεσε και γραμματέας και αρχιγραμματεύων της Ιεράς Συνόδου. Το 1974 εξελέγη πρώτος μητροπολίτης Μεγάρων και Σαλαμίνας, όπου έχει αναπτύξει σημαντικό πνευματικό, κοινωνικό και φιλανθρωπικό έργο. Συγκεκριμένα, στη μητροπολιτική του περιφέρεια λειτουργούν, εκτός των άλλων, το γηροκομείο ο Άγιος Λαυρέντιος Σαλαμίνας, το ίδρυμα υποτροφιών Κρουνοί της Αγάπης, ενώ εκδίδονται το διμηνιαίο περιοδικό Ο Λόγος του Σταυρού και το νεανικό (τετραμηνιαίο) Αντίφωνον.

Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος (φωτ. από την έκδ. «100+1 χρόνια Ελλάδα»).

Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος με τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη, στο Φανάρι (φωτ. από την έκδ. «100+1 χρόνια Ελλάδα»).